[ANALIZA] Stavljamo pod lupu kineski PVO sistem FK-3: Premijere pančevačkog Drugog raketnog diviziona

Prilikom jučerašnje posete Načelnika generalštaba Vojske Srbije, generala Milana Mojsilovića komandi Drugog raketnog diviziona PVO iz sastava 250. raketne brigade, imali smo prilike da vidimo i nekoliko novoprikazanih sredstava ratne tehnike.

Ministarstvo odbrane je odlučilo da javno prikaže nova sredstva stavljajući njihove fotografije kao ilustraciju vesti o poseti NGŠ-a.

U prvom redu od prvi put javno prikazanih vozila je Komandno vozilo diviziona, koje je, kako i sam naziv kaže, namenjeno za komandovanje i upravljanje radom raketnog diviziona opremljenog sa više (najmanje 2) raketne baterije. Podatke i detalje o ovom vozilu i njegovim sistemima i mogućnostima nemamo, ali svakako možemo zaključiti da Komandno mesto prima podatke o situaciji u vazdušnom prostoru od sopstvenih radara na nivou diviziona, radara na nivou baterija, ali i eksternih radarskih stanica (i potencijalno drugih radarskih i pasivnih senzora) iz sistema VOJiN (Vazdušno Osmatranje Javljanje i Navođenje). Na osnovu tih podataka, komandant diviziona može imati potpuni uvid u stanje u vazdušnom prostoru u zoni odgovornosti diviziona, pravilno rukovoditi radom diviziona, izdavati komande, upravljati dodelom ciljeva i komandovati otvaranje vatre na ciljeve, koji su prepoznati kao neprijateljski, od strane određene raketne baterije uz korišćenje odgovarajućeg taktičkog sistema automatizovanog upravljanja (KIS – Komandno Informacionog Sistema).

Nemamo dovoljno podataka, ali za pretpostaviti je da se radi o C3I sistemu, što bi trebalo da  se odnosi na komandovanje, proračun i kontrolu uz izviđanje. Prostije rečeno, na primeru raketnih jedinica PVO, C3I sistemi mogu da upravljaju raketnim gađanjem po vatrenim kanalima.

Ovom prilikom se nešto više može reći, u načelnom smislu, o veoma zanimljivom „antenskom“ sistemu na kamionima točkašima, koji su u Pančevu viđeni u „srcu“ komandnog mesta diviziona.

Tip sistema i njegove mogućnosti još nisu obelodanjene, ali se svakako može zaključiti da se radi o jednom tipu troposkaterskog komunikacionog sistema, koji služi da održava vezu Komande diviziona sa potčinjenim raketnim baterijama i omogući nesmetani rad centralizovanog automatizovanog sistema upravljanja vatrom.

Bez ulaska u detalje, koje, opet, još nemamo, možemo reći par reči o troposkaterskim komunikacionim sistemima za vezu (ne mešati sa troposkaterskim pelengatorima).

U tehnološkom smislu, troposkater komunikacije su izdanak rane radarske tehnologije, a takvi sistemi su konstruisani korišćenjem elemenata iste tehnološke baze, ali i korišćenjem tehnologije koja se u početku koristila u analognoj telefoniji, a kasnije i digitalnoj telefoniji.

Fizika koja podržava troposkater komunikacije je najinteresantnija i ostaje predmet akademskog istraživanja uprkos opadanju troposkater mreža, uglavnom zamenjenih satelitskim komunikacionim vezama.

U konvencionalnoj mikrotalasnoj relejnoj komunikacionoj mreži, predajnik mora imati direktnu vidljivost prema prijemniku. Modulisana radio-frekvencijska snaga koju emituje antena za prenos širi se, sa opadajućom amplitudom prema Frisovoj jednačini inverznog kvadrata, sve dok ne udari u prijemnu antenu, gde proizvodi električni signal koji se pojačava i demoduliše od strane prijemne opreme. Dok refrakcija zbog gradijenta atmosferske refrakcije (zbog brzine pada gustine sa povećanjem nadmorske visine) može blago „savijati snop“ preko horizonta, obično ovo ne može povećati domet izvan linije vida (Beyond LOS) u bilo kojoj značajnoj meri.

U troposkater sistemu, snop se odbija od gornje troposfere, pružajući „pravi“ domet izvan linije vida (Beyond LOS) i komunikacionu sposobnost od tačke do tačke. Ovi sistemi se oslanjaju na nepravilnost gradijenta refrakcije na takvim visinama, što dovodi do toga da se uticajna mikrotalasna snaga raspršuje napred na nepravilan način.

Što se tiče performansi dostižnog dometa, manji troposkater sistemi su u stanju da ponovljivo postignu domet od 100 – 150 km između para stanica. Prijavljeni su veći sistemi, sa prečnikom antena od 10+ metara i višim nivoima snage prenosa, sa dometima do 400 km između para stanica. Upravo su performanse ovog opsega potkrepile popularnost troposkater tehnologije za upotrebu u nerazvijenim ili nedovoljno razvijenim regionima, jer dozvoljava rad mikrotalasnog kanala na terenu gde bi troškovi postavljanja i održavanja konvencionalnih mikrotalasnih releja bili previsoki. U nepredviđenim situacijama kopnenog ratovanja, stanice troposkatera raspoređene od strane manevarskih snaga koje napreduju dozvoljavaju održavanje lanca veze nazad u početnu oblast, obezbeđujući govornu i povezanost prenosa podataka, bez zavisnosti od vazdušnih ili satelitskih releja.

Nije potpuno jasno na kojim frekvencijama bi ove troposkater stanice radile, ali načelno su najbolje rezultate prikazivali sistemi na frekvencijama od 1,7 – 2,3 GhZ odnosno od 4,4 do 5 GHz, zavisno od brzine prenosa podataka i od korišćenja frekventnog diverziteta, uključujući upotrebu adaptivnih tehnika i tehnika modulacija radi umanjenja efekata nepravilnog rasipanja signala što dovodi do smanjene snage signala na prijemniku.

Ovi troposkater sistemi su, sa druge strane, veoma korisni za rad na terenima sa nepovoljnim reljefom, brdsko-planinskim, jer se može vršiti uspostavljanje veze na daljinama van linije vida, kako je već rečeno, od 100 – 150 km sa manjim troposkater sistemima koji se obično koriste u sistemima PVO, a što smo imali prilike da vidimo kod kineske vojske i upotrebe troposkater sistema TS-504 kod sistema PVO S-300PMU-2 i HQ-9. Sistem se načelno sastoji od 2 antene, jedne prijemne i jedne predajne, a jedan sličan par antena bi trebao biti uz komandno mesto raketnih baterija (do sada nismo imali prilike da vidimo).

Dakle, čini se da smo imali prilike da vidimo jedan novi pristup sistemu komunikacionih veza unutar integrisanog sistema protivvazduhoplovne odbrane, a nadamo se da ćemo detalje uskoro dobiti i iz zvaničnih izvora.

Na kraju, treba reći da su viđena još neka vozila koja izazivaju pažnju. Možemo ponešto zaključiti i o njima koristeći javno dostupne informacije, ali i ono što se može zaključiti na osnovu fotografija Ministarstva odbrane.

Prikazana su tri vozila sa, kako se čini, malim pravouganim antenama. Prema onome što se vidi na slici, antene su nepomične, kao i kabine na kojima su postavljene. To bi značilo da funkcionišu u zadatom sektoru. Obzirom da smo videli tri takva vozila sa antenama, možemo pretpostaviti da se radi o sistemu sa tri antene koje zajedno rade u krugu od 360 stepeni. U zadnjoj kabini vozila gotovo sigurno niko ne sedi, tamo su smešteni elektronski blokovi predajnog sistema i sistema hlađenja. Dakle, možemo zaključiti da se upravlja daljinski i to verovatno iz Komandnog vozila raketne baterije CCV.

Koja je namena ovih vozila? Prema pretpostavkama na osnovu gore navedenog, čini mi se da se ovde radi o sistemu zaštite za raketnu bateriju, a koji ima funkciju da po komandi iz Komandnog vozila baterije CCV vrši zračenje u određenom sektoru, odnosno u na određenom azimutu u cilju zaštite raketne baterije od dejstava protivradarskih raketa, ali i da služi kao imitator radarskog zračenja, odnosno kao sistem za formiranje takozvanih lažnih vatrenih položaja.

Iako nemamo dovoljno informacija, nije isključeno da uređaji mogu vršiti i aktivna elektronska protivdejstva prema protivradarskim samonavođenim projektilima, pomeranjem njihovog ekvisignalnog pravca kod praćenja cilja na koji se samonavode, snagom, promenom frekvencija rada i učestalošću emitovanja.

Takođe, namena ovih sistema bi bila i da brane raketnu bateriju od napada sa više strana, zračeći prema sektorima zone zabrane dejstva raketne baterije (gradsko središte, prirodna prepreka i sl.) a sa koga dolaze pretnje.

Pored ova tri vozila, imali smo priliku i da vidimo malu antenu pravougaonog oblika, koja se nalazi iznad kontejnera sa stopama u kome se nalaze elektronski blokovi i sistemi hlađenja, a koja predstavlja radarski sistem raspoznavanja “svoj-tuđ”. Sistem je sinhronizovan sa antenom osmatračko-akvizicijskog radara divizonog i/ili baterijskog nivoa i emituje odgovarajuću kodiranu poruku prema letelici koja se približava. Odgovor sa letelice se prikazuje na pokazivaču osmatračko-akvizicijskog radara divizionog i/ili baterijskog nivoa, označavajući cilj kao “svoj ili tuđ”.

Pokušao sam, zahvaljujući fotografijama Ministarstva odbrane, da vam približim novu tehniku sistema FK-3 koliko je to moguće u ovom trenutku. Verujem da će u narednom periodu, nešto od preciznijih informacija biti dostupno, pa ćemo tada moći tačnije opisati nove komponente sistema i ispraviti eventualne greške koje sam sada, nenamerno, napravio.

Zoran Vukosavljević, bivši pripadnik raketnih jedinica PVO Vojske Jugoslavije, učesnik borbenih dejstava tokom NATO agresije i vrsan poznavalac PVO tematike ekskluzivni je Tango Six kolumnista.

Zoran je koautor nove knjige „Ešalon – Istorija razvoja sovjetskih i ruskih radara, komandno-informacionih sistema i sistema automatizacije“ i administrator grupe o PVO tehnici na Fejsbuku.

Predstavljanje nove Zoranove knjige i način na koji je možete naručiti pročitajte ovde – https://tangosix.rs/2022/19/07/nova-knjiga-esalon-sve-o-sovjetskim-i-ruskim-radarskim-sredstvima-komandno-informacionim-sistemima-i-sistemima-automatizacije/