Velimir Isaković, predsednik Udruženja linijskih pilota Srbije (ULPS) uručio je zahvalnicu francuskom narodu delegaciji ambasade Francuske u Srbiji koju su, u ime ambasadorke Kristin Moro, predstavljali vojni ataše Rouanet Olivier i Jean Pierre Gastaud, šef ekonomske misije ambasade, saopštio je ULPS.
– Istorijat srpskog vazduhoplovstva čvrsto je vezan i uslovljen odnosima koje su političke elite Francuske i Srbije ostvarivale. Međutim, ono što je još značajnije je činjenica da je razvoju našeg vazduhoplovstva nesebičan i neizbrisiv doprinos dao francuski narod koji je pomogao da se odškoluju naši prvi piloti, konstruktori i tehničari. Proces obrazovanja našeg letačkog kadra je tekao uporedo sa školovanjem drugih profila, pre svega u domenu kulture i drugih tehničkih nauka, pa je na taj način formiran i sistem obrazovanja avijatičara – objašnjava Velimir Isaković za Tango Six.
Pozivajući se na navode iz knjige „Istorija jugoslovenskog vazduhoplovstva“ Save Mikića, jednog od prvih srpskih pilota i ujedno prvog istoričara jugoslovenske avijacije, Isaković navodi da su se naši prvi piloti u Francuskoj školovani od 1909. godine.
On ističe da je u periodu pred početak balkanskih ratova u Parizu školovanje završilo više od 170 naših pilota, inženjera i tehničara.
– Među njima je bio i Mihajlo Petrović, prva žrtva svetske ratne avijacije koji je život izgubio u izviđačkom letu 1913. kod Skadra. Mihajlo Petrović je inače nosilac prve pilotske dozvole na našim prostorima izdate od strane državnih organa i bio je jedan od prvih hiljadu sertifikovanih pilota na svetu. Imao je letačku dozvolu br. 979.
Pre njega je obuku u Francuskoj završio Ivan Sarić koji je sedam godina nakon prvih letova braće Rajt napravio modernu letelicu kojom se 1909. prilikom posete Francuskoj provozao prestolonaslednik Aleksandar I Karađorđević. Godinu dana nakon toga u Beogradu, na Banjici, obavljaju se prvi promotivni letovi aviona domaće proizvodnje, po uzorima na francuske letelice, za potrebe vojske. Tih godina su Beograd posećivali mnogi stani konstruktori koji su završili škole u Francuskoj.
Edvard Rusijan, rođen u Istri, dušom Jugosloven je 1910. godine sa Mihajlom Merčepom, Srbinom iz Zagreba, u Parizu konstruisao avion „Eda“ i prve letove napravio u Zagrebu, da bi u januaru 1911. došao u Beograd kako bi predstavio avion beogradskoj publici. Rusijan je na demonstrativnom letu poginuo, a sam njegov boravak u Beogradu je obeležen romantičnom pričom i vezom sa jednom devojkom zbog koje je 9. januara, uoči prazničnih dana, izgubio život. Njegova sahrana je predstavljala u današnjem smislu pravi medijski spektakl o kome je danima izveštavala domaća i strana štampa. – objašnjava Isaković.
Prema rečima Velimira Isakovića, Pariz je bio sedište razvoja tehnologije, a oni koji su imali prilike da o trošku države Francuske ili podršku francuske vlade uz upotrebu ličnih resursa završe avijatičarske kurseve su zatim mogli da grade svoje letelice. Isaković navodi da su u tom smislu Srbi bili privilegovani.
– Jedan od njih je akademik Aleksandar Deroko. Dobri odnosi Karađorđevića sa Republikom Francuskom dali su mu priliku da kao stipendista francuske vlade na studijama arhitekture deli isti životni prostor sa našim i stranim istaknutim umetnicima te epohe – Pikasom, Šumanovićem, Rastkom Petrovićem i drugima. U to vreme su na istom prostoru boravili i naši piloti koji su poput Deroka bili stipendisti francuske vlade. To je osnovni razlog zašto se avijacija tog doba zasnivala na uzorima iz Francuske, a kulturni modeli su se prenosili u sferu tehnike i umetnosti iz Pariza u Beograd. Deroko je završio studije arhitekture, a postao je i jedan od prvih naših pilota – ističe Isaković dodajući da su piloti tada bili deo privredne, ali i društvene elite.
U ULPS-u ističu da je posle Prvog svetskog rata, Francuska investirala u formiranje srpske nacionalne pilotske asocijacije. Ona je zatim 1921. osnovala „Aeroklub“ koji je nakon toga inicirao formiranje prve nacionalne kompanije „Aeroput“ 1927. godine.
– U međuvremenu je pokrenuta industrija proizvodnje aviona po uzoru na onu koja je radila u Parizu. Od osnivanja avijacije u Srbiji naši inženjeri, piloti i tehničari su imali saradnju sa njihovim uzorima u Francuskoj – objašnjavaju u ULPS-u.
