Kao što je Tango Six već preneo, Helikopterska jedinica Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije primila je prošle nedelje na upotrebu prvi od tri naručena dvomotorna srednja višenamenska helikoptera Erbas Helikoptera H215 Super Puma (interesantno da ga proizvođač reklamira kao teški helikopter). U slučaju da smo sada naveli samo oznaku helikoptera, ali ne i proizvođača kao i naziv letelice, verujemo da čak i bolji poznavaoci vojne tehnike ne bi bili sigurni o kom helikopteru se radi.
‘‘Problem‘‘ je u tome što su se oznake helikoptera koje trenutno proizvode Erbas Helikopteri, prilikom udruživanja u konzorcijume, kompanije ili korporacije, često menjale, pa danas imamo situaciju da neki tip helikoptera, koji se nalazi u proizvodnji 20, 30 pa čak i 40 godina, ima ili je poznat pod dve, tri pa čak i više oznaka. U slučaju Erbas Helikoptersa imali smo prvo oznake francuskog proizvođača Aerospatiale, nemačkog MBB-a koji je kasnije ušao u sastav DASA, da bi nešto kasnije imali i oznake konzorcijuma Eurocopter.
Nama su svakakao na prvom mestu interesantne oznake familije helikoptera Super Puma/Cougar/Caracal, poslednja promena oznaka odnosno rebrendiranje je izvršeno 2015. godine, ali je proizvođač kod nekih varijanti zadržao i stare oznake. Da odmah pojasnimo da je za MUP Srbije nabavljen H215 koji je i sada poznat kao AS332L1 (ili L1e) što je civilna nešto produžena verzija Super Pume. Oznaka H215 se međutim odnosi i na nešto kraći model AS332C1 (C1e).
Prototip Super Pume imao je oznaku SA-331 (skraćenica SA je od Sud Aviation koji je kasnije postao deo kompanije Aeroѕpatiale), a njegov prethodnik na čijoj osnovi je i nastao bio je helikopter Aerospatiale SA-330 Puma. Prva vojna serijska varijanta bila je AS-332B1 (AS je skraćenica od Aerospatiale), a civilna serijska AS-332C. Da ne bi mnogo širili priču, koncentrisaćemo se samo na varijante ove porodice helikoptera koje se i danas proizvode. Nova generacija civilne verzije Super Pume predstavljena je 2004. godine (prvi let je bio 2000. godine) kao Eurocopter EC225 (EC skraćenica od Eurocopter), a njegova današnja oznaka je H225 (ova varijanta izvedena je iz AS332 Mk2 odnosno AS332L2).
Još 1990. godine odlučeno da sve vojne Super Pume dobiju novu oznaku AS-532 i naziv Cougar, 2012. godine pojavila se varijanta AS532ALe koja se danas označava kao H215M Cougar (oznaka se takođe može primeniti i na druge verzije AS532). 2000. godine poleteo je prototip nove generacije Eurocopter EC725 prvo nazvan Cougar Mk II+ da bi kasnije dobio ime Caracal, a danas ima oznaku H225M. Njegov civilni pandan jeste već spomenuti EC225 tj. H225.
MUP Srbije od 2019. godine koristi i Erbasove dvomotorne lake višenamenske helikoptere H145M koji se danas proizvode u Nemačkoj. H145 vodi poreklo od helikoptera BK117 koga su zajedno razvili nemački Messerschmitt-Bölkow-Blohm i japanski Kawasaki. Redizajnirana i modernizovana varijanta BK117C-2 (dalji razvoj BK117C-1) poletela je juna 1999. godine, a Eurocopter je ovu verziju označio kao EC145.
Potom je 2014. godine isporučen prvi serijski helikopter novog EC145T2 (BK117D-2) čiji je razvoj zapolet 2011. godine, a koji je 2015. preimenovan u H145. Postojao je i EC145e koji iste godine nije dobio oznaku H145 već je ostao samo EC145. Tržištu je ponuđen i vojni EC645T2 odnosno sada H145M koji je poznat i pod oznakom BK117D-2m, a marta 2019. predstavljena je nova varijanta H145 sa petokrakim nosećim rotorom koja ima i oznaku BK117D-3 (civilni) i BK117D-3m (vojna verzija).
Kao što je Tango Six već preneo, Erbas je skoro isporučio 7000-ti primerak iz porodice lakih višenamenskih helikoptera Ecureuil. Danas Erbas proizvodi samo jednomotorne verzije ove familije – civilni H125 Ecureuil je do 2015. imao oznaku AS350B3e koji je prvi put predstavljen 2011. Vojnim korisnicima se nudi H125M koji je ranije bio poznat kao AS550C3e Fennec. Član ove familije jeste i civilni H130 koji je svoj prvi let imao 1999. godine kao EC130 dok današnji proizvodni standard odgovara verziji EC130T2.
Naslednik prvog lakog dvomotornog helikoptera na svetu, nemačkog MBB Bo-105, jeste H135 nastao u saradnji kompanija MBB i Aerospatiale, pre nego što je redizajniran početkom 90-tih, nosio je oznaku Bo-108 da bi svoj prvi let 1994. imao pod oznakom EC135. Iz civilnog EC135 razvijen je vojni EC635 koji je poleteo 1998. Današnji H135 odgovara varijantama EC135P3 i T3, dok vojni H135M predstavlja verzije EC635P2e i T2e.
Još jedna starija porodica helikoptera se i dalje proizvodi u Erbasovim pogonima, reč je o varijantama francuskiog dvomotornog srednjeg višenamenskog helikoptera Delfin 2. Prototip sa oznakom SA-365 poleteo je davne 1975., u međuvremenu mu je oznaka promenjena u AS365, a vojna verzija AS365M označena je kao AS565 Panther. 2015. godine Erbas ovim helikopterima nije promenio oznaku, u ponudi su ostali civilni AS365N3+ koji se proizvodio do januara ove godine, kao i vojni AS565MBe. Imamo međutim još jednog člana ove familije, to je civilni H155 koji predstavlja dalji razvoj AS365N3. Prvobitna oznaka mu je bila AS365N4, potom je preimenovan u EC155 da bi pre 7 godina verzija EC155B1 postala H155.
Nikola. C
Kod njih tamo kad se ode, ako se u sektoru prodaje naleti na nekog mlađeg, najbolje je na slici mu pokazati-Evo, vidiš, ovaj bi da kupimo. Ili, evo, ovaj, vidiš ovakav imamo, hoćemo delove za njega.
Koliko su imena za iste helikoptere izmenjali, nema šanse da tamo bilo ko od skorije zaposlenih zna sva imena i varijante malo starijih modela za koje još uvek pružaju servisnu podršku.
Bole
Bogami, baš su ga zakomplikovali. Da li je to zbog čestih izmena ili nepostojanja jasno definisanih standarda i kodifikacije?
PeroZ
Zbog silnih promjena vlasništva nad kompanijama i njihovim udruživanjima i razdruživanjima.
Bole
PeroZ, da li to u suštini znači da u Evropi same kompanije donesu svoj sistem za označavanje modela letelica (kodifikaciju), a kad dođe do promene vlasništva, udružuvanja ili razdruživanja, nastane nov sistem koji se retroaktivno primenjuje na stare letelice? Ako jeste onda u Evropi ne postoji jasno definisan standard i kodifikacioni sistem.
nikola
Boze Gospode tek sad sam u neobranom grozdju….
Ilija
I sta mi nindze sad da radimo? :-)