Kineski Transportni avion Y-20: Mitska ptica na nebu iznad Srbije

U periodu od 9. do 12. aprila svakog dana je na batajnički vojni aerodrom sletalo po nekoliko teških transportnih aviona kojima je, kako su naveli kineski zvaničnici, izvršena „redovna vojna isporuka u okviru godišnjeg plana saradnje dve zemlje“. Pojava ovih aviona izazvala je priličnu pažnju svetskih medija koji su brzo izašli sa tvrdnjama da je u pitanju („polu-tajna“) isporuka kineskog naoružanja, odnosno konkretno, sistema PVO FK-3.

Predsednik Srbije Aleksandar Vučić juče je, govoreći o komentarima nekih regionalnih lidera da se Srbija naoružava, potvrdio da je sistem isporučen, a pojedini domaći mediji su dan ranije preneli informaciju da će sistem najverovatnije biti prikazan na batajničkom aerodromu tek 30. aprila.

Tri baterije ili diviziona, koji su se do sada spominjali kao moguća količina sistema koja je kupljena, mogu se sastojati od 40 do 60 vozila. Treba računati i na rakete, pa je verovatno da će biti još ovakvih isporuka. Dok se ranije smatralo da bi bilo racionalno da FK-3 u Srbiju bude transportovan najvećim serijski proizvedenim transportnim avionom An-124 Ruslan, izbijanje rata u Ukrajini je sasvim sigurno onemogućilo da ruske ili ukrajinske kompanije tom letelicom obave ovaj posao.

Pronađeno je zanimljivo rešenje. Na aerodrom ‘‘Pukovnik-pilot Milenko Pavlović‘‘ sletali su transporteri tipa Xi‘an Y-20 (Yun-20) kineske proizvodnje koji, ako izuzmemo evropski deo Rusije, nikada do sada nisu leteli iznad Evrope.

Y-20, koji veoma podseća na sovjetski Il-76, američki C-17 i rusko-ukrajinski An-70, prvi je kineski teški transportni avion, ali je ipak projektovan uz pomoć iz inostranstva. Polazna tačka u stvaranju novog aviona bio je idejni projekat teškog transportnog aviona (HTA), a ugovor za pokretanje razvoja prvog kineskog teškog transportera, korporacija AVIC-II potpisala je sa ukrajinskim državnim preduzećem ‘‘Antonov‘‘ 20. decembra 2003. godine.

Zvanično, program razvoja pokrenut je 2006. godine. Navodno je u Ukrajini ovaj projekat poznat kao An-70-600. Mnogi smatraju da je Y-20 donekle nešto uvećana varijanta rusko-ukrajinskog transportera An-70 i to sa mlaznim motorima (An-70 ima turboelisne), što u suštini odgovara nikada realizovanom projektu aviona sa oznakom An-188 (sa ipak izmenjenim ‘‘T‘‘ repom koje podseća na rešenje sa američkog C-17). Početni taktičko-tehnički zahtevi predviđali su projektovanje letelice koja ima nešto bolje karakteristike od vazduhoplova koji je na kraju proizveden.

Kineski zvaničnici tvrde da je Y-20 potpuno razvijen u domaćoj kompaniji Xi’an Aircraft Industrial Corporation (603. istraživački instutut), a pojedini zapadni izvori navode da su Kinezi, osim oslanjanja na ruske i ukrajinske resurse, dragocene informacije i iskustva sticali putem industrijske špijunaže. Y-20 je prema svojim karakteristikama, a pre svega prema nosivosti i dimenzijama negde između sovjetskog Il-76 koji se i nalazi u naoružanju kineske vojske i američkog C-17. Takođe ima i veliki dolet što je omogućilo da Kina sada ima i strategijske transportne sposobnosti.

Testovi sa prvim prototipom su na zemlji započeti decembra 2012., prvi let je izveden 26. januara 2013. a peti, poslednji prototip poleteo je 14. jula 2015. godine. Samo tri i po godine nakon prvog leta prototipa prvi serijski primerci aviona Y-20 (nazvan ’’Kunpeng’’ po mitskoj ptici drevne Kine) stigli su u jedinice vazduhoplovnih snaga NR Kine. Prva tri Y-20 sa evidencijskim brojevima 11051, 11052 i 11053 primećeni su 15. juna 2016. u vazduhoplovnoj bazi Chengdu-Qionglai gde su predati 12. puku 4. transportne avijacijske divizije.

Za ovako relativno brz razvoj aviona je, prema kineskim izvorima, zaslužna tehnologija izrade i način projektovanja. Navodno je Y-20 prvi transportni avion u čijem su se konstruisanju koristili 3D štampači izrade delova a primenjena je i tzv. MBD (Model-based definition) tehnologija. Prethodno je MBD primenjen samo još na putničkim avionima Boeing 787, Beluga XL i Airbus A350.

U konstrukciji Y-20 prisutan je veliki procenat kompozita koji su razvijeni u Kini, u 703. institutu korporacije CASC (China Aerospace Science and Technology Corporation) koji je formiran tek marta 2009. godine dok je projektni tim za Y-20 počeo sa radom oktobra iste godine. Još jedna od tehnologija koja je drastično skratila razvoj je i ADT (Associative Design Technology) koja je ubrzala proces konstruisanja nosnog dela za 8 meseci.

Pored dosta nezvaničnih informacija i spekulacija o performansama aviona, kineski nacionalni mediji su ipak izneli neke podatke. Smatra se da je maksimalna nosivost 66 tona, a da je dolet aviona sa teretom od 51 tone (sa maksimalnom količinom goriva) preko 5200 km. Pri tom, sa nosivošću od 66 tona maksimalna poletna masa aviona iznosi preko 200 tona. Međutim, u međuvremenu je obelodanjeno da se ovakvi podaci ipak odnose na kasniju verziju aviona koja ima kineske motore, i da je nosivost prve varijante Y-20A 55 tona.

Maksimalna nosivost nove varijante Y-20B od 66 tona zadovoljava potrebu da se ovim avionom mogu prevesti i najteži tovari, poput kineskog tenka Tip 99A2 koji ima masu od 58 tona ili dva laka tenka Tip 15 mase od po 30 tona. Može se naći informacija da sa dva tenka Tip 15 dolet Y-20B iznosi 7800 km. Prema različitim podacima dužina aviona je 45 ili 47 metara, razmah krila 47 ili 50 metara, visina 15 ili 18 metara, masa praznog aviona je oko 100 tona, a maksmalna 180-220 tona. Krstareća brzina iznosi oko 630 km/h, maksimalna preko 800 km/h, vrhunac leta preko 13000 m, početna brzina penjanja 17,78 m/s, a maksimlani dolet prilikom preleta je oko 10000 km. Posadu čini tri člana koja se nalazi u kabini sa tzv ‘‘staklenim kokpitom‘‘, u avion se može ukrcati 110 padobranaca ili 300 običnih vojnika ili 200 ranjenika na nosilima.

Prototipovi, razvojni i prvi serijski avioni Y-20A imaju sovjetske/ruske turbomlazne motore Solovjev D-30KP-2 potiska 10,78 tona (čiji je razvoj započeo još 60-tih godina 20. veka) koje koriste i avioni Il-76 dok nova verzija Y-20B ima jače kineske turboventilatorske motore Shenyang WS-20 potiska 14 tona. Bilo je za očekivati da platforma kakva je Y-20 ima potencijala za dalji razvoj, posebno varijanti različite namene. Leteći tanker sa oznakom Y-20U čiji je razvoj započet početkom 2018. godine zvanično je predstavljen aprila 2021. godine. Već juna iste godine pokrenuta je serijska proizvodnja verzije Y-20B sa domaćim motorima WS-20. Prethodno je prvi Y-20B primećen još krajem oktobra 2020, a svoj prvi let je imao mesec dana kasnije.

Početne nezvanične, sasvim sigurno i nerealne procene da bi Kini bilo potrebno čak 1000, a potom 400-500 ovakvih aviona, kineski i strani vojni stručnjaci su vremenom smanjili na oko 100 Y-20 u osnovnoj transportnoj varijanti, ali i da će u varijantama letećeg tankera, aviona za elektronsko ratovanje i letećeg radarskog sistema biti proizvedeno još oko 50-60 aviona. Do sada je uočeno, da je pored 7 prototipova i razvojnih aviona, proizvedeno oko 36 serijskih primeraka koji su već uvedeni u naoružanje kineskih vojnih vazduhoplovnih snaga.

Y-20 Elephant Walk pic.twitter.com/BctH5RDlPF

— David Wang (@Nickatgreat1220) April 14, 2022