[ANALIZA] Planovi za naoružavanje srpskih Rafala: Domaća vazduhoplovna ubojna sredstva u razvoju

Kako je u intervjuu za Tango Six portal ispričao pomoćnik ministra odbrane za materijalne resurse dr Nenad Miloradović, srpsko Ministrarstvo odbrane planira da na višenamenske borbene avione Rafal namenjene RV i PVO Vojske Srbije, u nekom trenutku u budućnosti, integriše domaća vođena vazduhoplovna ubojna sredstva vazduh-zemlja.

Danas detaljnije analiziramo najverovatnije kandidate za ovu ideju na osnovu našeg višegodišnjeg izveštavanja.

U proteklih nekoliko godina domaća odbrambena industrija je, pre svega na izložbama naoružanja i vojne opreme Partner, prikazala veliki broj vazduhoplovnih ubojnih sredstava (vUBS), među kojima su različite vrste vođenih raketa i bombi. Međutim, gotovo nijedno do sada nije uvedeno u naoružanje, za mnoge i ne znamo u kojoj su fazi razvoja, dok je za većinu navedeno da će biti u naoružanju modernizovanih jurišnih aviona Orao. Neka bi se možda mogla naći i u naoružanju MiG-ova 29.

Nije nemoguće da će do dolaska prvih Rafala u Srbiju neka domaće razvijena vođena vUBS biti spremna za integraciju na francuski avion, a svakako bi bilo poželjno da do tada budu uvedena i na postojeće borbene avione RV i PVO.

Danas u svetu postoje brojne mogućnosti integracije različitog naoružanja na veliki broj tipova borbenih aviona, bez obzira na poreklo kako ubojnog sredstva, tako i platforme na koju će biti integrisano.

Kako je, ekskluzivno za naš portal naglasio Miloradović, kompanija Daso izričita je jedino u odbijanju da na buduće srpske avione integriše naoružanje ruskog porekla.

Primer prvog koraka novije integracije domaćeg (nevođenog) sistema vazduh-zemlja na inostranu modernu platformu premijerno je prikazano na sajmu Burže 2019. godine.

Na međunarodnoj sceni skoriji primer raznorodnih integracija svakako je osposobljavanje borbenih aviona ratnog vazduhoplovstva Ukrajine. Letelice sovjetske proizvodnje (taktički bombarderi Su-24, jurišnici Su-25, lovci MiG-29 i Su-27) dobile su sposobnosti za dejstva najsavremenijim zapadnim naoružanjem, poput protivradarskih raketa (AGM-88 HARM), vođenih krstarećih raketa (SCALP EG/Storm Shadow), vođenih planirajućih (JDAM, SDB) i raketiziranih avio-bombi (AASM).

U slučaju Ukrajine tu su naravno određena manja ili veća ograničenja koja postoje zbog nemogućnosti potpunog integrisanja naoružanja usled taktičko-tehničkih karakteristika borbenih aviona (pre svega elektronske opreme), ili zbog nedostatka vremena da se vUBS na njima u potpunosti ispitaju. Za ozbiljno integrisanje novih vUBS na borbenim avionima su uglavnom potrebne godine kako bi se dobili i ostvarili željeni rezultati, i postigle perfomanse koje je propisao proizvođač.

Rakete

Kada smo kod domaćih vUBS koja bi mogla da se nađu u arsenalu sprskih Rafala, krenućemo od raketa.

Poznato je da je raketa sa oznakom VRVZ-200, od prvog lansiranja krajem 2017. godine, ispitivana tokom narednih godina. Rezultati tih ispitivanja do danas nisu zvanično komunicirani.

Ono što je najavljeno je njena modernizacija. Na Partneru 2021 smo tako videli novu verziju VRVZ-200-A1, a podsetićemo i da je prethodno krajem 2020. godine najavljena i serijska proizvodnja.

Prema promotivnim specifikacijama, VRVZ-200-A1 ima kalibar 200 mm, masu 154 kg, dužinu od 2,76 m, kumulativno-razornu bojevu glavu mase 100 kg, maksimalni domet je 40 km kada se lansira sa visine od 7 km, maskimalna brzina je 0,7 maha, vreme rada raketnog motora je 100 sekundi. Vođenje je kombinovano, inercijalno uz primenu televizijske ili infracrvene glave za samonavođenje.

Sledeće vUBS namenjeno za naoružavanje Orlova M1A (kako glasi zvanična oznaka Ministarstvo odbrane projekta Orao 2.0) je familija raketa nastala na bazi sovjetske nevođene rakete S-24 kalibra 240 mm. Prva raketa prikazana još 2016. godine nosi oznaku VRVZ-24, a kasnije su izlagane i rakete VRVZ-240 i E-24 na istoj bazi. Za raketu VRVZ-24 je još 2017. bilo najavljivano da će biti uvedena u naoružanje u periodu od 2019-2023. što se, kao i u slučaju VRVZ-200 takođe do danas nije dogodilo.

E-24-A1 je radio-komandno vođena raketa dužine 2581 mm, mase 255 kg, prečnika 240 mm, sa kumulativnom/razornom bojevom glavom mase 123 kg, brzina leta je 1,7 maha, a maksimalni domet do 20 km kada se lansira sa visine od 7 km. Osim stacionarnih, može se dejstvovati i po ciljevima koji se sporo kreću.

Vođena raketa vazduh-zemlja M-16D prikazana je 2016. godine. Za njenu osnovu uzeta je nevođena raketa Munja kalibra 128 mm. Uz raketu su tada bila izložena dva tipa lansera, za jednu i za četiri rakete. Narednih godina lanser za četiri rakete smo viđali podvešen na nosače srednjeg višenamenskog transportnog helikoptera Mi-17V-5.

M-16D je poluaktivno laserski samonavođena raketa kalibra 128 mm, mase 67 kg, dužine 2,42 m, sa bojevom glavom mase 20 kg. Maksimalna brzina rakete je 650 m/s. Prilikom lansiranja sa aviona navešćemo dva proračunata dometa: 40 km sa visine lansiranja od 5.000 m pri brzini 0,6 M i 45 km sa visine 7.620 m pri brzini od takođe 0,6 M.

Raketa čiji je razvoj započet kao sredstvo raketne artiljerije (rakete Košava 1 i Košava 2 za upotrebu iz sistema M-18 modularni Oganj) je vođena raketa vazduh-zemlja Košava 3. Napomenućemo da je naziv Košava imao i sistem za lansiranje različitih vrsta avio-bombi sa raketnim busterom koji je prethodno imao i svoje ratne improvizacije. Čak je postojao i nerealizovani projekat za lansiranje vođenih bombi.

Na Partneru 2021 prikazane su dve varijante Košave 3 kalibra 300 mm, jedna sa raketnim motorom – Košava 3RM i druga sa turbomlaznim motorom Košava 3TM koja se može klasifikovati i kao krstareća raketa.

Za varijantu ‘‘RM‘‘ se navodi domet od 120, a za ‘‘TM‘‘ 150 km. Masa raketa je 430 kg, masa parčadne bojeve glave 320 kg, vođenje je kombinovano, INS/GPS uz TV ili IC glavu za samonavođenje.

Institut VLATACOM prikazao je na Partneru 2023 koncepte dva interesantna ubojna sredstva: varijanta zemlja-zemlja nosi oznaku vILA 1 (Vlatacom Integrated Loitering Amunition), dok vazduhoplovna verzija nosi oznaku vILA 2. Obe varijante su modularni sistemi sa osobinama „loitering“ municije, ali i krstareće rakete, dok modularni koncept omogućuje primenu različitih tipova vođenja i bojevih glava.

Planirano je kombinovano vođenje uz primenu GNSS/INS tehnologije, radarskog visinomera, optoelektronskog sistema, dvosmernog radio data-linka i optoelektronskog sistema podržanog veštačkom inteligencijom i autonomnim prepoznavanjem cilja.

Sredstvo je dugačko 4,5 m (bez bustera), razmah krila je 2,7 m, operativna visina leta je od 50 do više od 7.000 m, krstareća brzina 0,75-0,8 Maha, masa različitih tipova bojevih glava je 300 kg, domet je do 300 km. Pogonsku grupu činili bi ili turboventilatorski ili turbomlazni motor.

Vođene bombe

Kada je reč o domaćim vođenim avio-bombama, najinteresantniji su projekti razvoja planirajućih ubojnih sredstava.

Vojno-tehnički institut trenutno radi na FAB-250 PGB čije je vođenje obezbeđeno integrisanim inercijalnim i sistemom satelitske navigacije, dužina bombe je 2.600 mm, masa 290 kg. U promotivnim materijalima se navodi da je visina otpuštanja bombe 6.000 do 10.000 m, kružno verovatno odstupanje od cilja je manje ili jednako 15 m, brzine na kojima se bomba može odbaciti su od 600 do 1.000 km/h, domet je do 80 km.

Sličan projekat ima i institut VLATACOM. Reč je o sistemu nazvanom „Wing Assisted Guidance Kit – vWAGK“ kojom se nevođene avio-bombe porodice Mk (podrazumevaju se najverovatnije američke bombe opšte namene iz serije Mark 80) pretvaraju u vođene bombe.

Iz ove kompanije navode da je kompletan razvoj njihov, uključujuči i sistem navođenja, kao i integrisani navigacijski sistem baziran na sopstvenim GNSS i INS senzorima. Kako kažu, kružno verovatno odstupanje od cilja (tzv. CEP) je manje od 10 m uz primenu GNSS i INS, i manje od 20 m uz primenu samo INS, dok je za domet navedeno da je veći od 80 km.

Kompanija EDePro je kako je Tango Six već preneo, još 2019. godine prikazao svoju preciznu planirajuću bombu PGB-128 prečnika 128 mm, mase 50 kg, sa INS/GPS vođenjem sa opcijom za IC ili lasersko navođenje. Osnovna verzija ima razorno-rasprskavajuću bojevu glavu sa radijusom ubojnog dejstva od 25 m, odbacuje se sa visina od 5 do 7 hiljada metara, a osnovni domet je preko 20 km. Četiri godine kasnije prikazana je nova verzija za koju se navodi da je planirani maksimalni domet 60 km, kao i da je masa bojeve glave 18,4 kg.

Kompanija Balkan NovoTeh razvila je aerodinamički set za vođenje naziva BNB-015IZ koji se koristi za povećanje efikasnosti konvencionalnih avio-bombi u uništavanju stacionarnih, kao i ciljeva malih dimenzija. Set se može primeniti na bombe kalibra 100, 250 i 500 kg, sistem može imati kombinovani sistem navođenja (INS+GPS), na bombe se mogu postaviti i kanari za kontrolu leta na proračunatoj putanji, moguće je koristiti i druge senzore navođenja (TV, IC, inercijalni).

Instalacijom seta BNB-015IZ verovatnoća pogotka povećava se za 1,5 do tri puta, a u zavisnosti od tipa cilja utrošak bombi se može smanjiti za 6 do 30 puta. Odbacivanje bombi sa ovim setom moguće je na visinama od 500 do 6000 m, a masa kompleta je do 10 kg.

Domaća laserski vođena bomba LVB-250F koju je razvijao VTI, prvi put je prikazana sada već daleke 2007. godine na sajmu naoružanja i vojne opreme Partner.

Komplet za vođenje obuhvata blok za kontrolu i navođenje montiran na prednjem delu bombe dok se na zadnjem delu nalaze upravljačke površine. Tada je za ovu bombu navedeno da je kalibra 325 mm, da ima masu 310 kg, da je maksimalna brzina aviona nosača pri odbacivanju 0,9 maha. Visina odbacivanja je do 5000 m, ugao odbacivanja 0 – 45 stepeni, domet do 10 km, a kružna greška do 5 m.