Kineske mornaričke leteće ajkule

Portparol kineskog Ministarstva odbrane potvrdio je medijima 31. decembra 2015. da NR Kina trenutno gradi svoj drugi nosač aviona a koji će biti prvi ovakav brod koji je konstruisan i prozveden u Kini.

Nosač se gradi u brodogradilištu u gradu Dalijan na severoistoku zemlje a potvrđeno je da će njegov deplasman iznositi preko 60000 tona. Po tome a i po dimenzijama biće sličan postojećem nosaču aviona Liaoning a kao i prvi kineski nosač imaće tzv. ski-jump sa koga će avioni poletati. Na njemu će, kao i na Lianoningu bazirati višenamenski borbeni avioni J-15 dok bi se u budućnosti na nosaču mogla nalaziti i mornarička palubna verzija borbenog aviona 5. generacije tipa J-31.

Prvi kineski nosač aviona Liaoning predstavlja sovjetski nosač aviona, tačnije tešku krstaricu nosač aviona klase Kijev, koji je naručen 1983. a čija je gradnja započela početkom decembra 1985. Brod je porinut decembra 1988., dobio je ime Riga da bi 1990. bio preimenovan u Varjag. Struktura broda je završena 1992. ali je brod bio samo 70 posto završen, bez elektronike i pogona.

Nakon raspada SSSR-a a kako se brodogradilište u kome je napravljen nalazilo u Ukrajni, brod je postao vlasništvo novostvorene države koja nije imala nameru da ga zadrži pa ga je 1995. proglasila viškom. Kinezi su pokazali interes za nabavku ovog broda i aprila 1998. ukrajnski ministar trgovine je saopštio da je pobednik tendera bila jedna firma iz Hong Konga koja je imala zadatak da premesti brod iz Crnog mora u Makau gde bi on bio modifikovan u hotel i kazino.

Prošle godine otkriveno je da je to samo bila varka kako bi se sakrile prave namere kineske države koja je angažovala mnoštvo posrednika kako bi dobila svoj prvi nosač aviona. U kineske teritorijalne vode je nakon dugog i mukotrpnog puta ovaj brod, bez svog pogona, uplovio 2002. godine nakon čega je započelo njegovo opremanje svim potrebnim sistemima kojima treba da raspolaže jedan ratni brod.

Liaoning danas poseduje savremenu elektronsku oporemu i naoružanje kineske i ruske proizvodnje. Tek 2011. kineski vojni i državni zvaničnici su potvrdili da su radovi na nosaču skoro gotovi a avgusta iste godine započela su ispitivanja na moru. Brod je predat na upotrebu kineskoj ratnoj mornarici 23. septembra 2012. Zvaničnici su tada saopštili da će biti potrebno oko 5 godina da bi ovaj nosač bio potpuno operativan i spreman za borbena dejstva.

Njegovu vazduhoplovnu komponentu čini 36 aviona i helikoptera od čega maksimalno 24 lovca-bombardera J-15, 6 višenamenskih mornaričkih helikoptera Z-18F, 4 leteća radarska sistema Ka-31 ili Z-18J i dva helikoptera Z-9. Trenutno je u NR Kini ovaj brod klasifikovan kao trenažni brod na kome kineska Mornarica tek stiče iskustva u eksploataciji nosača aviona.

J-15

Paralelno sa nastojanjima da dođe do nosača aviona, NR Kina je intenzivno tragala i za avionom koji će na njemu bazirati. Početkom 90. tih Kina je od Rusije bila nabavila lovačke avione Su-27 za koje je kupila i licencu. Pošto postoji i mornarička varijanta ovog aviona, u vidu Su-33 (Su-27K) logično je bilo da će se Kina zainteresovati i za ovaj tip aviona. Kako Rusija nije bila spremna i nije imala mogućnosti da krajem 90.tih isporuči novoproizvedene avione Kina je uspela 2001. godine da u Ukrajni nabavi T-10K-3, jedan od nezavršenih prototipova aviona Su-27K i odmah započne na njegovom proučavanju. U međuvremenu je Rusija 2006. navodno odbila da proda Kini 50 Su-33 a kao razlog se obično navodi kršenje sporazuma o licencnoj proizvodnji Su-27.

Program razvoja je zvanično započet 2006. godine da bi svoj prvi let Shenyang J-15 nazvan “Flying shark“ imao 31. avgusta 2009. godine. Njegovo postojanje potvrđeno je tek 2010. kada su se mogli i videti prvi video snimci ovog aviona. J-15 iako u osnovi ima konstrukciju aviona Su-33 ipak je u sebi ima skoro isključivo kinesku tehnologiju a dobar deo elektronske opreme preuzet je sa aviona J-11B koji predstavlja potpuno kineski derivat aviona Su-27SK. 6. maja 2010. izvršeno je prvo poletanje sa “kopnenog“ ski-jump-a tj. platforme koja simulira palubu nosača aviona sa koje poleće J-15.

Prvo sletanje na Liaoning dogodilo se 25. novembra 2012. kada su se na palubi nosača našla dva J-15. Prethodno je 4. novembra izvršeno nekoliko prolaza (tzv. touch and go). Druga faza trenaže i obuke u korišćenju aviona sa nosača provedena je juna 2013. kada su se na brodu našli savetnici iz brazilske ratne mornarice koji imaju bogato iskustvo u eksploataciji nosača aviona.

Smatra se da je napravljeno bar 6 prototipova J-15 jer su na slikama i video snimcima identifikovani avioni sa evidencijskim brojevima koji se kreću od 551 do 556. Prva tri su bila pogonjena ruskim motorima Saturn Ljuljka AL-31F dok je avion 554 jedno vreme imao kineske WS-10 Taihang. Zbog problema sa razvojem kineskog motora kao i sa nedovoljnim poverenjem kineske mornarice, ovaj prototip je kasnije dobio ruske AL-31F. Prototipovi su prvo ispitivani u bazi Xian-Janliang gde se nalazi kineski opitni centar CFTE u kome je instaliran ski-jump za tzv. STOBAR (Short Take-Off But Arrested Recovery) poletanja. Novembra 2012. pojavile su se i fotografije dvosede verzije koja navodno nosi oznaku J-15S i koja ima motore WS-10.

Prva ispitivanja aviona sa gabaritno-težinskim modelima naoružanja započela su septembra 2013. a primećene su različite kombinacije raketa vazduh-vazduh PL-8 i PL-12, protivbrodskih raketa YJ-83K i slobodnopadajućim bombama kalibra do 500 kg. Takođe viđeni su i kineski sistem za pretakanje goriva (tzv. buddy-buddy) RDC-1 ali i ruski kontejner UPAZ-1A. Smatra se da je ovo ne samo jedna od mogućnosti aviona već su performanse aviona kada je reč o doletu i borbenom radijusu za sada nezadovoljavajuće. U kineskim medijima su se pojavile i tvrdnje o slaboj nosivosti naoružanja te da J-15 može poletati sa nosača samo sa istovremeno po dve rakete vazduh-vazduh PL-8 i dve protivbrodske YJ-83K ili po dve PL-8 i PL-12.

Proizvodnja J-15 započela je krajem 2013. i do sada je identifikovano oko 15 serijskih aviona sa evidencijskim brojevima 100-114. Kinezi J-15 obično porede sa američkim F/A-18E/F “Super Hornet“ a glavni konstruktor smatra da je kineski avion u vazdušnoj borbi bolji od američkog ali da je slabiji kada je reč o mogućnostima napada na ciljeve na kopnu i moru.

Još 2008. započeli su radovi na izgradnji i prilagođavanju vazduhoplovne baze Huangdicun, u provinciji Liaoning, u severozapadnom delu zaliva Bohai gde će biti stacionirana mornarička regimenta opremljena avionima J-15. U ovoj bazi primećena je infrastruktura koja simulira izgled nosača aviona Liaoning na kojoj piloti mogu da simuliraju poletanja i sletanja.

Kako je Lianonig prvi kineski nosač aviona koji će svoju punu operativnost dostići negde oko 2017. godine i kako Kinezi još uvek uče kako da ga koriste, smatra se da će im još dosta vremena biti potrebno u izradi i razvoju planova i taktika upotrebe ovakve ratne mašine. Liaoning kao i J-15 dali su Kinezima jednu sasvim novu sposobnost koja će im pomoći u daljem širenju vojnog prisustva na moru i značajno poboljšati mogućnosti odbrane svojih interesa u napetoj situaciji mogućih sukoba zbog nerešenih teritorijalnih sporova na moru sa skoro svim susedima u istočnoj i jugoistočnoj Aziji.

Najnoviji snimak aktivnosti na jedinom kineskom nosaču aviona Lijaoning.