Kako je JNA promovisala poziv vojnog pilota: Dežurna para, stjuardesa i potpuna kreativna sloboda

Nedelja.

Dežurni par aviona spreman je da u svakom momentu poleti. Piloti su tu, slušaju prenos utakmice, igraju šah.

Uzbuna.

Dežurni par pretražuje vazdušni prostor, nailazi na transportni avion i legitimiše ga.

U avionu je stjuardesa s kojom pilot iz dežurnog para zakazuje sastanak.

Opis je video minijature Vojnofilmskog centra Zastava Film (onog originalnog, Jugoslovenskog) „Dežurstvo“ iz 1963. godine.

Kada je Tango Six prošle godine prvi široj javnosti predstavio novi „YouTube“ kanal Zastava Filma, nismo ni slutili koliko ćemo interesantnog istorijskog blaga biti u prilici da na njemu redovno gledamo. Svih vidova nekadašnje velike vojske, raznih žanrova i dramaturgija.

Pre tri dana objavljeno je jedanaestominutno remek-delo posvećeno jednoj od dežurnih jedinica RV i PVO JNA. Na kreativno fenomenalan način.

U doba kada nije bilo cenzure umetničkog izraza u promociji poziva vojnog pilota i kada se vazduh-vazduh snimanje očigledno realizovalo bez većih komplikacija, snimljen je film koji u sebi ima podoficira koji vrši veliku nuždu i izrazito seksualizovanu civilnu stjuardesu koja se bukvalno oblizuje nakon što je na radio-vezi čula vojnog pilota (uz kršenje svih mogućih civilnih i vojnih procedura tokom presretanja i upotrebe radio-komunikacije) koji joj zakazuje dejt to isto veče.

Čovek se gledajući „Dežurstvo“ pita, da li je ovaj scenario nešto što će instant motivisati buduće letače ili da zauvek ostanemo na kadrovima pilota koji obavljaju pretpoletni pregled?

Avioni prikazani u filmu

„Dežurstvo“ je snimano u vazduhoplovnoj bazi Pleso, u vreme kada je tamo bio stacioniran 117. lovački avijacijski puk sa 124. i 125. lovačkom avijacijskom eskadrilom. Osnovni borbeni avion kojim je bila naoružana ova jedinica je u to vreme još uvek bio američki lovac-presretač „North American“ F-86E „Sabre“ (u kanadskoj licencnoj verziji CL-13 Mk.IV), ali je u tom periodu (1962-63.) počela u upotrebu da prima i varijantu F-86D „Sabre Dog“ (u puku je do 1968. godine korišćeno bar 57 aviona).

117. lovački avijacijski puk se na Plesu nalazio od januara 1960. godine. Prethodno su bili bazirani na batajničkom aerodromu i bili su prva jedinica u jugoslovenskom ratnom vazduhoplovstvu koja je marta 1953. godine primila u naoružanje mlazne avione. Tada je Jugoslavija preko programa pomoći „MDAP“ dobila prve američke lovce-bombardere F-84G „Thunderjet“ i trenažne T-33A „Shooting Star“ (oba tipa korišćena do 1957. godine). Lovci-presretači F-86E počeli su da se koriste maja 1956. i ukupno ih je u jedinici korišćeno oko 60.

Osim F-86E i D, u početnim kadrovima vide se i trenažni avioni TV-2 (popularni Tevejac koji je zapravo T-33 koga je koristilo mornaričko vazduhoplovstvo SAD, i koji je od 1962. u mornarici nosio oznaku T-33B), koga je 117. lap koristio u periodu od 1962. do 1967. godine. Nakon Plesa 117. lap 1968. godine prebaziran je na novi vojni aerodrom u Bihaću, a u periodu 1967-1968. izvršena je preobuka na sovjetske lovce presretače MiG-21F-13.

Američki putnički avion Daglas DC-6B registracije YU-AFC (c/n 43550) avio-prevoznika Adria Aviopromet (kasnije „Adria Airways“) bio je jedan od četiri aviona tog tipa koji su 1961. godine kupljeni od holandske kompanije KLM koja je ‘‘AFC‘‘ koristila od maja 1952. godine (holandske registracije od 1952-1954. PH-TFH, potom PH-DFH, zatim sa istom registracijom u američkoj kompaniji „Twentieth Century Airlines“ od jula 1959. do maja 1960. kada je vraćen KLM-u).

U svojoj floti „Adria Airways“ (od decembra 1968. godine do maja 1986. „Inex-Adria Airways“) imala je ukupno 6 DC-6A i B, a ovaj tip aviona je koristila do 1976. godine. Avion YU-AFC se nalazio u floti do septembra 1971. kada je prodat u nekadašnji Južni Jemen, odnosno nacinonalnom avio-prevozniku „Alyemda“ (Democratic Yemen Airlines) gde je letelica prvo dobila registraciju VR-ABM potom dva meseca kasnije 7O-ABM. Korišćen je do 1985. godine. „Adria Airways“ dovedena je do bankrota 2019. godine.