Protivvazduhoplovni raketni sistem Antej-2500: Izvozna verzija sistema S-300VM

Ovaj tekst se temelji na osnovu dostupnih podataka koji su se pojavili, a koji govore o sastavu, komponentama i borbenim mogućnostima izvozne verzije ruskog protivvazduhoplovnog raketnog sistema S-300VM, pod oznakom Antej-2500.

Protivvazduhoplovni raketni sistem Antej-2500, namenjen je za presretanje i uništavanje savremenih naprednih vazduhoplova taktičke i strategijske avijacije, uključujući i letelice sa stelt tehnologijom, balističke projektile srednjeg dometa, taktičke, aerobalističke i krstareće projektile, avione ranog upozoravanja, izviđačke i udarne komplekse i ometače. Visoke operativne mogućnosti sistema omogućavaju njegovo raspoređivanje za protivvazduhoplovnu odbranu vitalnih administrativnih, industrijskih i vojnih objekata i postrojenja, vojnih formacija i trupa, kao i obalske infrastrukture i mornaričkih baza.

Komponente sistema:

Centar za otkrivanje, prepoznavanje i dodelu ciljeva (komandno mesto diviziona)
– Komandna stanica 9S457ME
– Osmatrački radar 9S15ME
– Sektorski radar 9S19ME

Protivvazduhoplovni raketni kompleks (raketna baterija) do 4 u sastavu jednog sistema-diviziona
– Višekanalni radar za navođenje raketa 9S32ME
– Samohodna lansirna oruđa sa radarom 9A83ME (do 6 u bateriji)
– Transportno-lansirna oruđa 9A84ME (do 6 u bateriji)
– Projektili zemlja-vazduh 9M82ME (Giant-Div), 9M83ME (Gladiator) i 9M82MDE (opciono)

Opšta specifikacija sistema

Dejstvo na taktičke balističke projektile srednjeg dometa lansiranih sa daljina-  do 2500 km
Maksimalna brzina ciljeva na koje se može dejstvovati- do 4500 m/s
Minimalan radarski odraz ciljeva (RCS) na koje se može dejstvovati – od 0,02 m2
Jednovremeno navođenje raketa na 1 cilj:
– lansiranjem sa jednog lansera – do 2 rakete
– lansiranjem sa više lansera – do 4 rakete
Maksimalan domet po daljini:
– za aerodinamičke ciljeve (raketa 9M83ME) – 120 do 130 km
– za aerodinamičke ciljeve (raketa 9M82ME) – do 200 km (opciono sa raketom 9M82MDE do 350 km)
– za taktičke balističke projektila (raketa 9M83ME) – do 40 km
– za taktičke balističke projektile (raketa 9M82ME) – do 30 km
Maksimalan domet po visini:
– za aerodinamičke ciljeve – do 30 km
– za balističke projektile – do 25 km
Interval lansiranja raketa:
– sa jednog lansera – 1,5 sekundi
– sa više lansera – 0
Maksimalna brzina leta raketa:
– 9M83ME – 1700 m/s
– 9M82ME – 2600 m/s
Vreme priprema za rad / marš – do 6 minuta

Centar za otkrivanje, prepoznavanje i dodelu ciljeva (komandno mesto diviziona)

Komandna stanica 9S457ME

Komandna stanica 9S457ME namenjena je za upravljanje svim elementima borbenog sistema i automatsku dodelu ciljeva između raketnih baterija po prioritetu opasnosti, kontroliše spremnost raketnih baterija i ostalih elemenata sistema za borbeni rad i spremnost, ispravnost i broj dostupnih raketa za dejstvo.

Pretpostavljeno komandno mesto sa kojim je moguće uvezivanje: Poljana D4ME
Jednovremeni prijem podataka – sa 7 radarskih stanica
Jednovremeno upravljanje i navođenje do 4 raketne baterije
Jednovremeno dodeljivanje ciljeva po jednoj raketnoj bateriji – do 6
Daljina prenosa podataka radio putem:
– prema pretpostavljenoj komandi – zavisi od tipa radio stanica
– prema raketnim baterijama – do 20 km (opciono do 30-40 km)
Težina – 39 tona
Posada: 4-6 (min/max).

Osmatrački radar 9S15ME

Osmatrački radar 9S15ME namenjen je za pravovremeno otkrivanje i identifikaciju svih tipova aerodinamičkih ciljeva, taktičkih balističkih projektila I predaju podataka u Komandnu stanicu, radio ili žičnom komunikacionom vezom.

Način formiranja snopa: mehaničkom rotacijom antene po azimutu, a elektronski po vertikalnoj ravni.
Zone skeniranja:
– po daljini – do 500 km
– po azimutu – od 0 do 360 stepeni
– po elevaciji – do 65 stepeni
Vreme zanavljanja podataka o otkrivenim i praćenim ciljevima- do 6 sekundi
Broj otkrivenih i praćenih ciljeva – do 250
Sistem raspoznavanja svoj-tuđi – postoji
Vreme priprema za rad / marš – do 6 minuta
Težina – 46 tona
Posada – 2-4 člana (min/max)

Sektorski radar 9S19ME

Sektorski radar 9S19ME namenjen je za pravovremeno otkrivanje i praćenje balističkih projektila srednjeg dometa, taktičkih balističkih projektila i ostalih vazdušnih ciljeva sa radarskim odrazom većim od 0,02 m2 i predaju podataka u Komandnu stanicu, radio ili žičnom komunikacionom vezom.

Zona skeniranja po daljini – do 400 km
Određivanje daljina balističkih projektila:
– sa radarskim odrazom od 0,05 m2 i brzinom do 3000 m/s  – do 120 km
– sa radarskim odrazom od 0,02 m2 I brzinom do 1500 m/s – do 90 km
Broj otkrivenih ciljeva – do 120
Broj praćenih ciljeva – do 16
Vreme zanavljanja podataka o otkrivenim i praćenim ciljevima- do 1 sekunde
Sistem raspoznavanja svoj-tuđi – postoji
Težina – 44 tone
Posada – 2-3 člana (min/max)

Ono što je važno napomenuti je i sadržaj pretpostavljenog komandnog mesta na nivou Brigade ili Puka. Iako nije obznanjeno šta se nalazi na komandnom mestu Brigade/Puka, naglašeno je da divizion Antej-2500 može biti uvezan sa hijerarhijski višim komandnim mestom preko sistema Poljana D4ME.

Zato ćemo, do prijema i tih podataka, podsetiti šta se nalazi na komandnom mestu ruskog sistema S-300VM. To je sistem upravljanja 9S52 Poljana D4ME, jedan osmatrački radar velikog dometa 1L13 Nebo (ili ekvivalent) kao i još po jedan kružni osmatrački radar 9S15ME  i još jedan sektorski radar 9S19ME. Dakle i samo Komandno mesto Brigade/Puka je odlično opremljeno radarskim sredstvima i sredstvima automatizacije, što dodatno povećava mogućnosti pravovremenog otkrivanja, detekcije i praćenja aerodinamičkih i balističkih ciljeva i njihovu automatsku predaju raketnim divizionima na zahvat i dejstvo.

Radari sistema S-300V, počev od kružnog OAR-a, sektorskog (antibalističkog) OAR-a pa sve do baterijskih radara za navođenje raketa u stanju sa da prate ciljeve koji lete „nultom“ brzinom (miruju, lebde) i da na njih navode rakete. Dakle, “problem” sa sporoletećim BPL, za sisteme S-300VM, pa tako i za Antej-2500 praktično ne postoji.

Protivvazduhoplovni raketni kompleks (raketna baterija) do 4 u sastavu jednog sistema

Jednovremeno dejstvo- do 6 ciljeva
Jednovremeno navođenih raketa – do 12
Vreme priprema za rad / marš – do 6 minuta

Višekanalni radar za navođenje raketa 9S32ME

Višekanalni radar za navođenje raketa 9S32ME, namenjen je za pravovremeno otkrivanje (samostalno ili po navođenju sa komandnog mesta), zahvat i automatsko praćenje (akviziciju) otkrivenih ciljeva. Određivanje profila leta praćenih ciljeva, određivanje parametara leta protivavionskih raketa u režimu ciljeva na velikim daljinama i  prenos podataka na samohodna lansirna oruđa sa radarom (lansere). Vrši automatsko horizontalno linijsko skeniranje radi pravovremenog otkrivanja iznenadnih naleta niskoletećih ciljeva. Radar elektronski formira snop i po azimutu i po vertikalnoj ravni. Antena se može mehanički pomerati po azimutu do 340 stepeni u odnosu na osu guseničnog vozila i ima dve fiksne pozicije po uglu elevacije.

Daljina otkrivanja ciljeva – do 400 km
Sektor po azimutu kod otkrivanja ciljeva:
– +/- 2,5 stepena kod dodele ciljeva sa komandnog mesta
– +/- 30 stepeni u odnosu na pravac pretnje kod autonomnog rada
Sektor po uglu elevacije kod otkrivanja ciljeva:
– +/- 3 stepena kod dodele ciljeva sa komandnog mesta
– +/- 18 stepeni u odnosu na pravac pretnje kod autonomnog rada
Maksimalno otkrivenih i praćenih ciljeva: 12
Vreme zanavljanja podataka kod otkrivenih ciljeva – do 0,3 sekunde
Vreme zanavljanja podataka kod praćenih ciljeva – od 0,025 do 0,03 sekunde
Težina – 44 tone
Posada – 5-6 članova (min/max)

Samohodna lansirna oruđa sa radarom 9A83ME

Samohodna lansirna oruđa sa radarom 9A83ME namenjena su za smeštaj, transport i čuvanje u transportno-lansirnim kontejnerima protivavionskih raketa spremnih za lansiranje. Vrše automatsku pred-lansirnu pripremu raketa, unos početnih parametara leta raketa i lansiranje do 2 rakete sa samohodnog lansirnog oruđa sa radarom ili sa transportno-lansirnog oruđa. Obavljaju prijem radio-korekcija sa radara za navođenje raketa i šalju ih raketama u letu. U završnom delu leta raketa, navođenjem od strane višekanalnog radara za navođenje raketa, vrše osvetljavanje ciljeva usmerenim kontinualnim zračenjem svog radara radi samonavođenja raketa.

Broj raketa na samohodnom lansirnom oruđu – do 4
Vreme trajanja pred-lansirne priprema raketa – 7,5 sekundi
Interval lansiranja raketa – 1,5 sekundi
Težina sa 4 rakete – 47,5 tona
Posada – 2-3 člana (min/max)

Ovde je važno napomenuti da je došlo do izmena kod samohodnih lansirnih oruđa sa radarom, te su oni kod sistema Antej-2500 sada svi sa oznakom 9A83ME, sa po 4 rakete 9M83ME i sa radarom za osvetljavanje koji se nalazi na podiznom jarbolu. Time je tip samohodnog lansirnog oruđa 9A82M sa radarom za osvetljavanje na nosaču na šasiji guseničnog vozila, a koji je nosio po 2 rakete 9M82M, kod ove izvozne verzije Antej-2500, povučen iz upotrebe. Za transport, čuvanje i lansiranje raketa 9M82ME koristi se transportno-lansirno oruđe 9A84ME, dok se navođenje raketa vrši slanjem radio korekcija i osvetljavanjem cilja od strane samohodnog lansirnog oruđa sa radarom 9A83ME, sa kojim je oruđe uvezano.

Transportno-lansirno oruđe 9A84ME

Transportno-lansirno oruđe 9A84ME namenjeno je za transport i čuvanje protivavionskih raketa u transportno-lansirnim kontejnerima. Vrše automatsku pred-lansirnu pripremu i lansiranje do 2 rakete (u kombinaciji sa samohodnim lansirnim oruđem sa radarom, kako je ranije opisano). Vrše i pretovar raketa na samohodno lansirno oruđe sa radarom, dopunu ili skidanje raketa sa samohodnog lansirnog oruđa sa radarom na specijalna transportna vozila 9TB2, na klasična transportna vozila ili na zemlju.

Broj raketa na samohodnom lansirnom oruđu – do 2
Vreme trajanja dopune raketa na samohodno lansirno oruđe sa radarom – do 40 min
Vreme trajanja skidanje raketa sa samohodnog lansirnog oruđa sa radarom – do 60 min
Težina sa 2 rakete  – 47 tona
Kapacitet krana – do 6,35 tona
Posada – 2-3 člana (min/max)

Režimi i sistemi navođenja raketa:

Inercijalni sistem navođenja
Komandno-inercijalni sistem navođenja

Kod prvog sistema računar u raketi ima podatke o cilju, koordinate, i ekstrapolacijom računa tekuće vrednosti. Ako bude promena u kretanju cilja, radar za navođenje raketa to registruje i šalje se radio-korekcija putem samohodnog lansirnog oruđa sa radarom, a te korekcije se uključuju u algoritam ekstrapolacije u računaru rakete. Koordinate rakete se pak određuju putem inercijalnog sistema u raketi, a imajući to dvoje računa se uzajamna udaljenost cilj-raketa i brzina zbližavanja.

Kod ovog metoda na poluaktivno radarsko samonavođenje se prelazi desetak sekundi pre kontakta rakete i cilja.

Međutim, u uslovima aktivnih smetnji glava za samonavođenje rakete treba biti bliže cilju. To znači da je potrebno vreme inercijalnog navođenja produžiti, ali što je ono duže to su greške veće i to isključivo iz razloga načina određivanja koordinata rakete. Dok se koordinate cilja ekstrapoliraju uz radio-korekcije, greške tekućih koordinata rakete se samo dodaju jedna na drugu i to od samog početaka aktiviranja metode.

Tada se odlučuje na korištenje drugog sistema, onog koji se označava kao komandno-inercijalni sistem navođenja. Radar za navođenje raketa odmerava i cilj i raketu što znači dvostruko zauzeće raspoloživih kanala, ali nema greški koordinata rakete. Radar u svom sistemu koordinata (zemaljski sistem) vidi oboje i raketi se radio-korekcijom predaju odnosne informacije u sistemu koordinata samog radara, da bi raketa to sebi preračunala u svoj sistem koordinata u grubo rečeno.

Kod ovog sistema na poluaktivno radarsko samonavođenje se prelazi tri sekunde pre kontakta rakete i cilja.

Kod poluaktivnog radarskog samonavođenja, koje je u završnici oba sistema-režima navođenja, radar za navođenje raketa ozračava i cilj i raketu, a raketa sama po prijemu signala reflektovanog od cilja, formira komande za upravljanje sopstvenim letom – samonavodi se.

Ovakav specifičan i jedinstven sistem navođenja/samonavođenja rakete, označava se i kao “inercioni sistem korigovan sa zemlje” ili po zapadnom označavaju “GAI” – “ground aided inertial”.

GAI se, međutim, odvija samo tokom srednje faze leta, kada je raketa „na putu“ ka cilju i još uvek ne mora da aktivira svoj poluaktivni tragač.

Šta se to šalje od podataka na projektil? Pozicija cilja (i eventualno  položaj rakete ili neke druge naredbe za navođenje) koja će se koristiti u kombinaciji sa sopstvenim inercijalnim sistemom navođenja rakete za generisanje naredbe za vođenje u srednjem delu. Rezultat ove vrlo precizne naredbe za vođenje bi značio da jednom kada se poluaktivni tragač pokrene, neće mu trebati previše vremena da zahvati cilj. Tako se poluaktivni tragač može aktivirati ili radar osvetliti cilj direktno samo u poslednjem trenutku.

U ruskim sistemima PVO S-300V, prelazak između GAI u završno poluaktivno radarsko samonavođenje izvršava se samo 3-10 sekundi pre susreta rakete sa ciljem, tako smanjujući mogućnost ometanja poluaktivnog tragača u raketi ili radara za praćenje i osvetljavanje.

Ovakav sistem pruža i određenu zaštitu od protivradarskih raketa, jer se radar za osvetljavanje (koji se nalazi na samohodnom lansirnom oruđu) uključuje tek vrlo kratko pre susreta rakete sa ciljem.

Takođe, RWR sistemi u avionima koji upozoravaju pilota da je ozračen radarom, detektuju kasno da je raketa lansirana na njih, tek uključenjem radara za osvetljavanje sa samohodnog lansirnog oruđa i to tek 3-10 sekundi pre nego raketa eksplodira u neposrednoj blizini letelice.

Umesto zaključka

Sistemi iz porodice S-300V u odnosu na raketne sisteme iz porodice S-300P, pripadaju odvojenoj porodici raketnih sistema. Pored drugačije namene (pretežno trupna PVO), sistem je suštinski drugačiji. On je i protivavionski i protivraketni (antibalistički), a sa sistemima iz porodice S-300P nema mnogo toga zajedničkog. Niti jedna  komponenta sistema nije zamenjiva niti kompatibilna. Iako nose oznaku S-300, radi se o dva odvojena pravca razvoja. Po mom skromnom mišljenju, sistemi S-300V su u određenoj meri čak i potentniji i žilaviji sistemi od sistema iz porodice S-300P. Imaju veću mobilnost i pokretljivost, bolju prohodnost (gusenična platforma), protivavionsku i antibalističku namenu i stvarnu i realnu 6-kanalnost raketne baterije po cilju, jer poseduju 6 zasebnih radara za slanje komandi upravljanja raketama i osvetljavanje ciljeva na svakom od samohodnih lansirnih oruđa. Pored toga, formacijski su drugačije uređeni, pa jedan divizion ima 2-4 raketne baterije, veći broj OAR-a i radara za navođenje i mogućnost jednovremenog dejstva na 12-24 cilja od strane jednog diviziona. Imaju brže rakete I mogu dejstvovati po ciljevima sa nultim brzinama, sa veoma malim odraznim površinama, koji lete na visinama od svega 25 metara.

U najnovije vreme, komponente sistema S-300VM se umrežavaju sa komponentama sistema Buk-M3 Viking tako što se jedno samohodno lansirno oruđe sa radarom i 4 rakete, uvodi u sastav diviziona Buk-M3, povećavajući prostorne mogućnosti sistema Buk-M3 po daljini, do čak 100 km (ograničenja su kod radara navođenja kod sistema Buk-M3) i omogućavanjem i antibalističke namene.

Proizveden je i noviji antiraketni (ali i protivavionski) sistem Abakan čija se vatrena jedinica sastoji od 2 SLO sa radarom i raketama za AB zaštitu 9M82MDE Giant (mogu se upotrebiti i protiv aerodinamičkih ciljeva) bazično iz sistema S-300VM (Antej-2500) i modernizovanim radarom za otkrivanje, akviziciju ciljeva i navođenje „96L6-1 Jenisej“. Sistem je inače namenjen “dopuni” raketnih sistema sa slabijim AB mogućnostima, poput S-300PMU-1 i S-300PMU-2 Favorit, ali se sada može videti da je svakako služio i u cilju razvoja sistema S-500 Prometej, jer su mnoga rešenja sa tog “prelaznog” sistema, sada uklopljena u ovaj veoma napredni sistem.

Sve u svemu, protivvazduhoplovni raketni sistem Antej-2500, kao izvozna verzija ruskog sistema S-300VM je jedan veoma impresivan sistem, složene strukture koji zahteva vrhunsko poznavanje sistema da bi isti bio efikasan i da bi se mogao kvalitetno održavati. Ukoliko država koja nabavi ove sisteme može u operativnom, tehničkom, taktičkom, kadrovskom i obrazovnom smislu ispuniti ove uslove, svakako će dobiti na korišćenje daleko više od onoga što su platili.